W poprzednim wpisie po krótce przedstawiłem dwa wydania krytyczne Nowego Testamentu, mianowicie wydanie Nestle-Aland (NA28) oraz United Bible Societies (UBS5). Zaznaczyłem także, że przy ustalaniu tekstu listów powszechnych została wykorzystana nowa, komputerowo wspomagana metoda. Jest nią Metoda genealogiczna oparta o spójność wariantów, w skrócie CBGM. W tym wpisie chciałbym ją przedstawić. Prace nad CBGM-em miały już miejsce w latach 80., jednak jej rezultaty są dla nas dostępne od pięciu lat [1].

Nowa metoda

CBGM nie jest znane ze swojej prostoty, lecz tłumacząc ją w przystępnych słowach, to metoda ta wykorzystuje moc obliczeniową komputera oraz wzrost naszej świadomości manuskryptów Nowego Testamentu [2], i za ich pomocą wspiera uczonych w podejmowaniu lepszych, bardziej spójnych tekstualnych decyzji. Ma ona pomóc w rozwiązywaniu konkretnych problemów tekstualnych, przez wykorzystaniu ogólnych relacji łączących teksty. Przykładowo, jeśli komputer wskazuje, że dwa odlegle powiązane ze sobą teksty dzielą ten sam wariant [3], to może to wskazywać na to, iż ten odczyt został wykreowany przez skrybów, niezależnie od siebie. To z kolei wskazuje na to, że raczej nie jest to pierwotny tekst. Ponadto CBGM może nam pomóc poznać szerszą perspektywę kopiowania tekstu Nowego Testamentu przez wieki. To również może być pomocnym w ustalaniu lub potwierdzaniu tekstu.

Metoda ta została starannie wykorzystana przy tekście listów powszechnych, a także Dziejach Apostolskich. Dane są dostępne w Internecie. Zastosowanie tej metody zaskutkowało 54 zmianami w tekście Dziejów Apostolskich oraz 34 w teście listów powszechnych. Większość z nich nie wpływa na nasze tłumaczenia, ani na teologię, jednak niektóre z nich są istotne.

Najważniejszą, moim zdaniem, różnicą jest ta w Drugim liście św. Piotra 3:10, gdzie NA28 oraz UBS5 czytamy, iż w dniu Pańskim „ziemia i dzieła na niej nie zostaną odnalezione” [4]. Włączenie słowa „nie”, zamiast jego pominięcia, jest istotną zmianą. Jeszcze ciekawszym jest to, iż żaden nam znany grecki manuskrypt nie popiera tego odczytu. Powoduje to poważne pytania o jego zasadność. Zmiana ta wpłynęła już chociażby na przekład CBS (Christian Standard Bible), a również może mieć oddźwięk na rewizję NRSV [5].


Takie diagramy pomagają uczonym wykorzystać ogólną relację
tekstów w CBGM, by powiązać ze sobą poszczególne warianty

Dla pastora ważnym może być, że CBGM poświadcza o tym, iż Nowy Testament został dobrze skopiowany. Bez wątpienia w posiadanych przez nas manuskryptach znajdujemy wiele wariantów – możliwe, że aż pół miliona. Większość z nich jednak jest trywialna i łatwa do rozwiązania, oraz łatwo dostrzec, w świetle tego jak wiele razy tekst Nowego Testamentu był kopiowany, że skrybowie wiernie wykonywali swoją pracę. Pojawienie się Metody genealogicznej opartej o spójność wariantów pozwala nam to dostrzec w jeszcze jaśniejszym świetle.

Przykładowo w listach powszechnych są dwa manuskrypty zgadzające się ze sobą w 99,1% wariacji, obranych na podstawie 123 manuskryptów używanych w tym przypadku przez CBGM. Różnią się od siebie jedynie w 27 z 2859 miejsc, które porównano. Jest to znamienne. Średnio zgodność tekstualna świadectw wyniosła 87,6%. To również jest niesamowite. Podobne statystyki zauważamy w Dziejach Apostolskich.

Te nowe dane pokazują, jak absurdalne są popularne stwierdzenia o tekście Biblii. Chociażby takie, jaz z artykułu z okładki Newsweeka sprzed kilku lat, gdzie autor stwierdził, że nigdy nie mieliśmy możliwości przeczytać Biblii, a „w najlepszym razie przeczytaliśmy kiepskie tłumaczenie – tłumaczenie tłumaczenia tłumaczenia kiepsko ręcznie skopiowanej kopii kopii kopii, i tak można by wyliczać w setkach”. Nieciężko zauważyć, że takie stwierdzenie ma pokazać, że Biblia nie jest godna zaufania.

Jednakże większość z nas czytała ten sam grecki Nowy Testament od dwóch tysięcy lat dzięki starannej pracy skrybów, a krytyka tekstu nie utrudnia zaufania, lecz wręcz ku niemu prowadzi. Nawet Marcus Borg, któremu daleko od bycia ewangelikalnym chrześcijaninem, stwierdził, iż „poza kilkoma wyjątkami, możemy być pewni, że Ewangelie i w ogóle cały Nowy Testament wiarygodnie zdają relację z tego, co pierwotnie zostało spisane”.

Oczywiście brzmienie zmieni się w niektórych miejscach w rezultacie dalszych badań, i wciąż zmagamy się z trudnymi problemami tekstualnymi [6]. Jednak dzięki ogólnej wierności skrybów na przestrzeni ponad 1500 lat oraz herkulejskim wysiłkom krytyków tekstu, możemy być pewni, że tekst poświadczany przez wydania krytyczne w języku greckim oraz ten poświadczany przez nasze tłumaczenia, jest więcej niż wystarczający, by zakorzenić naszą wiarę w przekazie o Jezusie Chrystusie zawartym na kartach Nowego Testamentu. Nadejście nowatorskich metod, takich jak chociażby CBGM, uświadomiło nam to jeszcze wyraźniej.

Przekład: Iwo Gontarz

Dalsza lektura:

Tommy Wasserman and Peter J. Gurry, A New Approach to Textual Criticism: An Introduction to the Coherence-Based Genealogical Method [Nowe podejście do krytyki tekstu: Wprowadzenie do Metody genealogicznej opartej o spójność wariantów], Atlanta: SBL/Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 2017

Peter J. Gurry, How Your Greek New Testament Is Changing: A Simple Introduction to the Coherence-Based Genealogical Method (CBGM) [Jak się zmienia Twój grecki: Prosty wstęp do Metody genealogicznej opartej o spójność wariantów (CBGM)], JETS 59.4 (2016): 675–689.

Efekty prac nad Dziejami Apostolskimi i listami powszechnymi, jak i wstęp do nich, można znaleźć na stronie internetowej Instytut Badań Tekstu Nowego Testamentu